Kawa jest ceniona nie tylko ze względu na walory smakowe, ale także za swoje pobudzające właściwości. Spożywana w umiarkowanych ilościach poprawia pracę mózgu i niweluje zmęczenie. Jednak pijąc kilka filiżanek dziennie łatwo ją przedawkować, a w nadmiarze szkodzi. Alternatywą jest kawa bezkofeinowa, pozbawiona pobudzającego składnika – powstaje z ziaren kawowca, które poddano procesowi dekofeinizacji. Czy taki napój jest w stanie dorównać smakiem tradycyjnej kawie? W jaki sposób powstaje? Kto powinien pić kawę bezkofeinową? Dowiedz się z naszego tekstu!
Czy kofeina szkodzi?
Kofeina bez wątpienia jest jedną z najczęściej stosowanych substancji psychoaktywnych, a o jej pobudzających właściwościach słyszał każdy. Kojarzona jest przede wszystkim z kawą, chociaż zawierają ją także: napoje energetyczne, napoje gazowane, herbata, kakao, czekolada, a nawet w niektóre leki!
Małe dawki kofeiny wpływają pozytywnie na pracę naszego organizmu, ale spożywanie ponad 400 mg dziennie, może prowadzić do długofalowych skutków ubocznych. Jedna filiżanka kawy ziarnistej zawiera zazwyczaj od 50 do 150 mg kawy, dlatego nietrudno ją przedawkować, jeśli wypijasz ponad 2 filiżanki dziennie, a do tego lubisz herbatę i czekoladę. Po czym rozpoznać nadmiar kofeiny w organizmie? Zwróć uwagę na te oznaki:
- Nadpobudliwość
- Bezsenność
- Silny lęk
- Zaburzenia nastroju
- Drżenie ciała
- Zaburzenia rytmu serca
- Problemy z koncentracją
- Problemy trawienne
Nie jest to nic przyjemnego, dlatego kawa bezkofeinowa będzie lepszym rozwiązaniem, jeśli tego dnia wypiłeś już kilka filiżanek napoju z kofeiną.
Kawa bezkofeinowa – kto powinien ją pić?
Jeśli lubisz smak kawy, ale masz problem z kontrolowaniem ilości wypijanych filiżanek, możesz ograniczyć spożywanie, stosując zdrowsze substytuty. Kawa bezkofeinowa, w przeciwieństwie do kaw zbożowych, również powstaje z ziaren kawowca, ale jest pozbawiona kofeiny. Po tę alternatywę powinny sięgnąć:
- Osoby uzależnione od kofeiny, które poszukują sposobu na walkę z nałogiem
- Kobiety w ciąży lub karmiące piersią
- Rekonwalescenci stosujący specjalną dietę, w której zaleca się unikanie kofeiny
- Osoby, które zmagają się z przewlekłymi problemami żołądkowymi lub chorobami serca
- Osoby cierpiące na bezsenność
Zobacz też: Czy kawa wypłukuje magnez?
Kawa bezkofeinowa, czyli jaka?
Na rynku można spotkać wiele substytutów kawy ziarnistej, które smakują podobnie do niej, ale nie posiadają właściwości pobudzających. Najbardziej znany to kawa bezkofeinowa, która również powstaje z ziaren kawowca. Jednak przed właściwą obróbką, są one poddawane procesom usuwania kofeiny, czyli dekofeinizacji.
Eksperymenty nad uzyskaniem kawy bezkofeinowej rozpoczęły się jeszcze w XIX wieku, na życzenie znanego poety Johanna Wolfganga von Goethego, który z powodu nadmiernego picia kawy cierpiał na bezsenność. Nie chciał rezygnować z ulubionego napoju, więc poprosił swojego znajomego chemika o zbadanie składu kawy. Zajął się tym Friedlieb Ferdinand Runge – to właśnie jemu zawdzięczamy odkrycie pobudzającej kofeiny, co z czasem doprowadziło do opracowania metod dekofeinizacji.
Produkcja pierwszej kawy bezkofeinowej na skalę przemysłową rozpoczęła się w 1906 roku – odpowiada za to niemiecki kupiec Ludwig Roselius, który przypadkiem odkrył, że ziarna po namoczeniu w wodzie morskiej tracą wiele kofeiny, zachowując jednocześnie swoje walory smakowe. To odkrycie zmotywowało go do dalszych eksperymentów, aż w końcu opracował pierwszą przemysłową technologię produkcji kawy bez kofeiny.
Jak powstaje kawa bezkofeinowa?
Kawa bezkofeinowa Roseliusa była sprzedawana w Niemczech, Francji oraz USA, jednak przez długi czas nie była to wcale zdrowa alternatywa – początkowo do rozpuszczania kofeiny stosowano bowiem toksyczny benzen, a następnie aż do 1985 roku równie szkodliwy formaldehyd! Na szczęście metody obecnie stosowane są znacznie bezpieczniejsze niż kiedyś, chociaż niektóre z nich nadal budzą pewne wątpliwości.
Jak powstaje kawa bezkofeinowa? Do procesu dekofeinizacji stosuje się trzy podstawowe środki: rozpuszczalniki organiczne, wodę lub dwutlenek węgla. Niezależnie od wybranej techniki, ekstrakcja ziaren kawy zawsze składa się z kilku etapów:
- Na początku stosuje się wodę lub parę wodną, by doprowadzić do napęcznienia ziaren.
- Odpowiednio przygotowane ziarna są poddawane procesowi ekstrakcji kofeiny, przy wykorzystaniu rozpuszczalnika, wody lub CO2.
- W etapie końcowym ziarna bez zawartości kofeiny są suszone, w celu przywrócenia ich początkowego stanu wilgotności.
Aktualnie każda kawa bezkofeinowa jest produkowana przy wykorzystaniu ziaren, które początkowo zawierały kofeinę. W efekcie tak naprawdę żadna z nich nie jest całkowicie pozbawiona tej psychoaktywnej substancji – w ziarnach pozostają śladowe ilości kofeiny. Ciągle trwają prace nad uzyskaniem gatunku kawowca, który byłby naturalnie pozbawiony pobudzającej kofeiny.
Kawa bezkofeinowa na bazie rozpuszczalników organicznych
Zielone ziarna kawy po zebraniu w pierwszej kolejności są odpowiednio przygotowywane, w celu wyodrębnienia z nich kofeiny. W tym celu pozostawia się je na kilka godzin w gorącej wodzie lub "gotuje" na parze wodnej, dzięki czemu ich objętość rośnie. Następnie ziarna spędzają kilka godzin zanurzone w specjalnym rozpuszczalniku – stosuje się chlorek metylenu lub octan etylu. Substancje te łączą się z kofeiną, usuwając ją z ziaren, ale jednocześnie zachowują ich walory smakowe. Na koniec tego procesu ziarna są ponownie płukane, gotowane i suszone, by odtworzyć ich początkowy stopień wilgotności i usunąć resztki rozpuszczalnika. Stosuje się także metodę pośrednią rozpuszczania, w której po rozpuszczeniu kofeiny i oddzieleniu jej od substancji smakowych, ziarna są ponownie namaczane w wodzie, aby mogły wchłonąć jeszcze więcej swoich walorów smakowych.
Ze względu na to, że jest to tania metoda produkcji, aż 65% kaw bezkofeinowych powstaje właśnie w ten sposób. Istnieją jednak pewne wątpliwości co do bezpieczeństwa chlorku metylenu – jest podejrzewany o kancerogenność. Kontrowersje budzi też fakt, że octan etylu jest powszechnie używany do produkcji rozpuszczalników do kaw oraz lakierów do paznokci.
Produkcja kawy bezkofeinowej z wykorzystaniem procesów wodnych
Regularne spożywanie kawy bezkofeinowej produkowanej z wykorzystaniem rozpuszczalników może wpływać negatywnie na organizm, dlatego opracowano inne metody dekofeinizacji. Popularną alternatywą jest proces Swiss Water – całkowicie wolny od jakichkolwiek chemikaliów. W tej metodzie wykorzystywana jest wyłącznie gorąca woda – ziarna są w niej moczone do momentu, aż wszystkie substancje smakowe, łącznie z kofeiną, zostaną wypłukane. Następnie cała woda stosowana do płukania ziaren kawy jest oczyszczana z kofeiny przy użyciu węgla aktywnego, ale pozostają w niej cząsteczki odpowiadające za smak, czyli ekstrakt z zielonej kawy. W końcowym etapie ziarna są namaczane w bezkofeinowym płynie i wchłaniają ponownie swoje cenne nuty smakowe.
Niestety ten sposób obróbki ziaren może niekorzystnie wpływać na ich końcowy smak – jest on mniej bogaty, w porównaniu do kawy produkowanej na bazie chlorku metylenu czy octanu etylu. Ta metoda sprawdza się wyłącznie w przypadku ziaren wysokiej jakości, z segmentu speciality, jednak nie są one produkowane na masową skalę, co skutkuje wyższą ceną. Każda kawa bezkofeinowa produkowana tą metodą posiada na opakowaniu etykietę Swiss Water Process.
Najnowsza metoda produkcji kawy bezkofeinowej – z użyciem dwutlenku węgla
Kawa bezkofeinowa zyskuje coraz większą popularność i ciągle są opracowywane nowe metody, które pozwolą zachować jak najwięcej naturalnych walorów ziaren i będą bezpieczne dla zdrowia. W niemieckim Instytucie Maxa Plancka powstałą metoda dekofeinizacji wykorzystująca nadkrytyczny dwutlenek węgla, czyli formę między stanem ciekłym i gazowym. Odpowiednio przygotowane ziarna trafiają do specjalnej komory wypełnionej CO2 i pozostają w niej przez 10 godzin.
W skutek tego procesu kofeina łączy się z dwutlenkiem węgla, a wszystkie walory smakowe pozostają nienaruszone. Ponadto, wyekstrahowaną kofeinę można wykorzystać ponownie do produkcji kosmetyków, leków lub napojów energetycznych. Ta metoda jest stosowana głównie do kaw bez kofeiny produkowanych na skalę światową.
Ile kofeiny jest w kawie bezkofeinowej?
Okazuje się, że bezkofeinowa kawa zawiera śladowe ilości kofeiny. Niestety stosowane obecnie metody obróbki ziaren nie są w stanie usunąć wszystkich cząsteczek tej pubdzającej substancji. Nie musisz się jednak martwić – jej zawartość nie jest duża, w jednej filiżance będzie zaledwie 1-7 mg kofeiny. Według europejskiego prawa kawa bezkofeinowa nie może zawierać więcej niż 0,3% masy. Tak niewielka dawka nie wpłynie w żaden sposób na funkcjonowanie organizmu. Możesz pić kawę bezkofeinową nawet wieczorami, ponieważ nie ma ona żadnych właściwości pobudzających i nie utrudni zasypiania.
Jak smakuje bezkofeinowa kawa?
Kawy bezkofeinowe oferują zapewniają mniej walorów smakowych niż tradycyjne kawy ziarniste. Proces dekofeinizacji prowadzi do utraty wielu cząsteczek ziaren, co przekłada się na smak kawy, poziom kwasowości oraz konsystencję. To nie znaczy, że każda bezkofeinowa kawa jest niesmaczna, ale znalezienie odmiany o doskonałym smaku to duże wyzwanie. Ziarna kawy wysokiej jakości rzadko kiedy są poddawane procesom usuwania kofeiny, a kolejną trudnością w ich przypadku jest uzyskanie odpowiedniego stopnia wypalenia. Prawdziwy koneser aromatycznych napojów z pewnością rozpozna, czy w filiżance jest bezkofeinowa kawa, ponieważ jej profil smakowy nigdy nie będzie rozwinięty tak mocno, jak w przypadku tradycyjnej kawy ziarnistej.
Kawa ziarnista z małą ilością kofeiny
Nawet najlepsza kawa bezkofeinowa nie będzie miała tak bogatego smaku i aromatu, jak tradycyjna kawa. Nie musisz jednak całkowicie rezygnować z picia ulubionego napoju, jeśli nie ma żadnych przeciwskazań zdrowotnych. Wystarczy, że zachowasz umiar i nie przekroczysz zalecanej dziennej dawki – spożycie kofeiny nie powino przekraczać 400 mg. Warto wiedzieć, że na ilość tej pobudzającej substancji w napoju, wpływa kilka czynników:
- Długość parzenia – im krócej trwa, tym niższa będzie zawartość kofeiny.
- Sposób parzenia – Espresso przygotowane w automatycznym ekspresie ciśnieniowym zawiera około 65 mg, natomiast ekspresy przelewowe serwują kawy, które mogą mieć w jednej filiżance nawet 300 mg.
- Grubość mielenia ziaren – im drobniej zmielone, tym słabsza będzie kawa.
- Stopień wypalenia ziaren – im dłuższa obróbka, tym mniej kofeiny w ziarnach.
Zwróć także uwagę na gatunek stosowanych ziaren – na rynku znajdziesz kawy wyprodukowane z ziaren Arabiki, Robusty lub mieszanki stworzone z obu gatunków. Jeśli zależy Ci na ograniczaniu ilości kofeiny, ale kawa bezkofeinowa nie przypadła Ci do gustu, wybieraj ziarna Arabiki. To łagodniejsza odmiana, która zawiera niemal dwa razy mniej kofeiny, niż Robusta.
Sprawdź też: Jak przechowywać kawę ziarnistą?
Polecane kawy speciality z Arabiki
Warto wybierać kawy ziarniste speciality – duża dbałość o jakość ziaren na każdym etapie produkcji sprawia, że zazwyczaj zawierają one mniej kofeiny, niż kawy marketowe. Ponadto, oferują znacznie bogatszy smak i aromat. Przygotowaliśmy dla Ciebie kilka propozycji łagodnych kaw speciality, które zawierają w składzie 100% Arabiki:
- COFFEED kawa ziarnista Specialty Brazylia Monte Carmelo Espresso 250 g – ziarna Arabiki pochodzące z brazylijskich plantacji Monte Carmelo i Chapadao de Ferro. Można w nich wyczuć nuty czekolady deserowej, słodkiego toffi oraz suszonych owoców. Kawa o średnim stopniu palenia i słodko-gorzkim smaku.
- LaCava Fazenda Monte Belo - Kawa Ziarnista 250 g – do produkcji zostały wykorzystane ziarna Arabiki z późnych zbiorów, dzięki czemu kawa cechuje się wyjątkową słodyczą, niską kwasowością i pełniejszym body. Wyczuwalne nuty smakowe to: orzechy laskowe, migdały, suszone owoce oraz czekolada.
- JAVA Coffee Roasters kawa ziarnista Brazylia Fazenda Moinho 250 g – starannie wyselekcjonowane ziarna Arabiki pochodzące z upraw w brazylijskim regionie Matequire de Minas. Kawa wypalona w średnim stopniu, według receptury opracowanej przez Mistrza Polski Roasterów 2018, Rafała Kaniewskiego. W jej smaku wyczuwalne są nuty czekolady, migdału oraz pomarańczy.
Jeśli chcesz ograniczyć spożywanie tradycyjnej kawy ziarnistej, przeczytaj nasze teksty i dowiedz się więcej o innych substytutach dostępnych na rynku:
